Aşkabat
Aşkabat Şehir Rehberi
Türkmenistan Cumhuriyeti Orta Asya’nın güneyinde, Hazar Denizi kıyısında yer alıyor. Kuzeydoğusunda Özbekistan, kuzeybatısında Kazakistan, güneyinde İran ve güneydoğusunda Afganistan bulunuyor. Kara Kum Çölü, ülke topraklarının yüzde 80’ini kapsıyor. Türkmenistan 1924’te SSCB’ye bağlı bir cumhuriyet haline gelmiş ve Türkmen Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur. 22 Haziran 1990 tarihinde egemenliğine, 27 Ekim 1991 tarihinde ise bağımsızlığına kavuşmuştur. Günümüzde başbakanlık sistemi ile yönetilen ülke anayasasına göre, demokratik, laik bir hukuk devleti.
Gezilebilecek Yerler
Ülkenin güney bölgesinde 1948 yılında gerçekleşen deprem nedeniyle, diğer Orta Asya şehirlerinde tipik bir biçimde olduğu gibi doğu tarzı eski şehir Aşkabat’ta bulunmuyor. Aşkabat şehir merkezi depreme dayanıklı modern çelik-beton ve cam binalarla donatılmış halde.
Aşkabat’ın bir adı da “Aşkın Şehri”. Çöl ortasında kurulu şehir yayvan bir yerleşime sahip. Yine de çöl ortamı Aşkabat’ın hızla gelişip küreselleşen dünyaya ayak uydurmasına engel olamıyor. Kentte görülebilecek pek çok yer var. Geniş bir alana kurulu Aşkabat’ı gezmek için yürümek iyi bir seçim değil, araba tercih edilmeli.
Pek çok yerde görülebilecek anıtlar kente damgasını vuruyor. Bu kadar çok anıt olmasının altında Türkmenistan’ın sadece 17 yıl önce kazandığı özgürlük hissinin ileri nesillere taşımak istenmesi yatıyor. “Tarafsızlık Kulesi” anıtı görülmeyi hak ediyor. Üzerinde ülkenin eski lideri “Türkmenbaşı” Saparmurat Niyazov’un altın kaplı heykeli var. Diğer önemli anıtlar 1948 Aşkabat Depremzedeleri Anıtı, bağımsızlığın 10. yılı anısına yapılan 10 Ahalteke Atı Heykeli öne çıkıyor.
Milli Halı ile Tarih ve Etnografya Ulusal müzeleri, Türkmen kültürünü sergileyen iki kurum. Cumhurbaşkanlığı Sarayı, Cumhuriyet Meydanı ve Altın Asır Milli Parkı da görülmesi gereken yerler arasında.
Orta Asya’nın en büyük camisi olarak anılan Kıpçak Camisi, 2004 yılında ibadete açıldı. Tamamı mermerden inşa edilen cami 18 bin metre kare alana sahip. Duvarları 55, dört minaresi 80 metreye yükseliyor. Hemen yanı başında eski Türkmen lideri Niyazov’un kabristanı bulunuyor. Mozole biçiminde inşa edilen görkemli türbede Niyazov ailesinin tamamı yatıyor.
Eğer kendinize biraz daha fazla vakit yaratabilirseniz, Aşkabat’ın 18 km. batısında yer alan Nissa – Parfiyallılar Krallığı Sarayı’nı da ziyaret edebilirsiniz. Saray İÖ 3. yüzyıl ile İS 3. yüzyıl arasında parlak bir dönem yaşadı.
Kültür ve Eğlence
Aşkabat’ın gelişimi son yıllarda iyice hızlanmış halde. Son bir senede inşa edilen 35 bin kişilik iki stadyum, dokuz tiyatro binası ve sayısız konut bunun göstergesi. Merhum Devlet Başkanı Saparmurat Türkmenbaşı’nın vatandaşlarına verdiği, “Size bembeyaz bir kent inşa edeceğim” sözü geçerliliğini koruyor. Beyazlığın sırrı Türkiye ve İtalya gibi ülkelerden ithal edilen süt gibi beyaz ve damarsız mermerler. İstisnasız tüm binalar bu mermerle kaplanıyor.
Ülke, doğalgaz zengini olduğu için hava kirliliği yok. Kullandıkları doğal gaz sıfıra yakın kükürt oranıyla dünyanın en temiz enerji kaynaklarından biri. Dolayısıyla mermerler Aşkabat güneşinde ışıl ışıl parıldıyor. Her şey tertemiz, sigara içmenin yasak olduğu cadde, sokak ve parklar cetvelle çizilmiş gibi düzgün.
Ülkenin en coşkulu zamanları Bağımsızlık ve Tarafsızlık bayramlarında yaşanıyor. Bağımsızlık Bayramı 27–28 Ekim, Tarafsızlık Bayramı ise 12 Aralık günlerinde kutlanıyor. Görkemli kutlamalara Türkmen halkı büyük ilgi gösteriyor.
Yeme İçme
Ağırlığı ete ve sebzeye dayanan Türkmen mutfak alışkanlıkları yörelere göre farklılıklar gösteriyor. Aşkabat mutfağı bol etli yemeklere sahipken, Hazar Denizi kıyılarında doğal olarak balık tüketiliyor. Çerçer yöresindeyse et ve meyve büyük bir ağırlığa sahip. Yarma ile pişen etler, pilavlar, şiş kebaplar, haşlamalar ve dolmalar Türkmenlerin yemeklerinin en önemlileri arasında geliyor.
En çok tüketilen besin maddesi pirinç. Türkmen pilavı dünyaca ünlüdür. Pilavın sadece lezzet olarak değil, kültürel anlamda da önemli yeri vardır. Türkmenler perşembe ve cuma akşamları ölülerinin ruhu için pilav pişirirler. Dua okuyarak kaybettikleri sevdiklerini anarlar ve onların anılarına pilav yerler. Pilav gibi ekmek de oldukça önemli. Sütlü, yumurtalı, yağlı gibi birçok ekmek çeşitleri bulunuyor. “Petir ekmeği” mutlaka tadılmalı.
Günde üç öğün yemek yiyen Türkmen halkının kahvaltıları ağırlıkla yumurta, peynir, tereyağı, deve sütünden kaymak, reçel ve bal üzerine kurulu. Süt ve çay da kahvaltıya eşlik ediyor. Çay, Türkmenlerin vazgeçemediği bir sıcak içecek. Sadece kahvaltıda değil yemek sonralarında ve akşam üzerleri de içiliyor. Yemek sonralarında ağırlık yeşil çaya veriliyor. Çay, “çaylık” adı verilen bir çaydanlıkla ortaya getiriliyor, yanında da reçel, kuru veya taze üzümle tükenene kadar içiliyor.
Salata, çorba, kızarmış veya haşlanmış et tercih edilen öğle yemeği, akşam mönüsüne göre daha ağırdır. Akşam yemekleri oldukça hafif tutuluyor. Yemek sırasında ayran içmek veya yoğurt yemek de birçok Türkmen’in tercihi. Özellikle deve sütünden yapılan ayran hem lezzetli hem de daha özel kabul ediliyor. Bu yüzden misafirlere bu ayran ikram edilir.
Türkmenler günlük öğünlerinde tatlı yerine taze ve kuru meyveyi tercih ediyorlar. Tatlı, bayram, düğün gibi özel günlerde hazırlanıyor. En sevilen tatların başında “şekşeki” ve “katlama” geliyor. Şekşeki, düğünlerde gelinin arkadaşları tarafından yapılan hafif bir hamur tatlısıdır. Katlama ise, kız evlendikten 40 gün sonra ailesinin evine gider. Damadın akrabaları o gün ilişkiler tatlı olsun diye katlama yaparak kız evine götürürler. Kızın ailesi de kızlarını ziyarete giderken yine aynı tatlıyı götürür.
Alışveriş
Türkmen kültürünü yaşamak ve bazı hatıra eşyaları yanında geri götürmek isteyenlerin uğraması gereken en önemli adres Aşkabat’taki çöl pazarı. Burası Türkmen insanının geçmiş zamanlardan gelen yaşam şekillerini ortaya koyan ve çöl dünyasını da içinde barındıran egzotik bir pazar. Pazarda, Türkmen kadınları rengârenk yerel kıyafetleri ve ilginç takılarıyla tezgâhlarda el işlerini satıyor. Onlardan Türkmen kilimi, el dokuması kumaş, takı ve çeşitli sebze, baharat ve bitkileri satın almanız mümkün.
